Subscribe to Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Żorach Subscribe to Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Żorach's comments

Powstanie Bractwa w Żorach

Kurkowe Bractwo Strzeleckie jest organizacją istniejącą w Żorach niemal nieprzerwanie od wieków średnich. Jego początków szukać należy w wieku XIII, kiedy Żory na mocy przywileju lokacyjnego księcia Opola Władysława (zmarł 1281 roku) uzyskały prawo opasania się murami obronnymi.

Wobec braku stałego garnizonu do obrony murów obowiązek ten spoczywał na samych mieszczanach, którzy na co dzień zajmowali się rolnictwem, handlem lub rzemiosłem, a ze względu na posiadany majątek byli przeświadczeni o konieczności stałego utrzymania wysokiej obronności oraz ponoszenia kosztów zbrojenia. Początkowo obowiązek przygotowania obrony miasta spoczywał na cechach, które odpowiadały za wyznaczone odcinki murów i szkoliły swoich członków we władaniu bronią. W późniejszym okresie funkcję obrony miasta przed zniszczeniem i grabieżą przejęło Kurkowe Bractwo Strzeleckie.

Momentu powołania Bractwa w Żorach nie utrwaliło żadne źródło pisane. Zapewne najpierw musiało dojść do wzniesienia murów obronnych, które bracia kurkowi mieli bronić. Najwcześniejsze wzmianki o posiadaniu przez Żory obwarowań odnoszą się do ostatniej ćwierci XIII wieku, a dopiero później do powstania organizacji doskonalącej mieszczan w strzelaniu z łuku, kuszy czy w późniejszym okresie broni palnej.

O umiejętnościach walki mieszkańców Żor i skuteczności obrony miasta mówią liczne przekazy, które jednoznacznie mówią, że do najazdu możnowładcy niemieckiego Ernesta Monsfelda, podczas wojny trzydziestoletniej w roku 1626 miasto nigdy wcześniej nie zostało zdobyte. Mieszczanie bronili miasto przed wojskami Kazimierza Wielkiego w roku 1349 podczas wojny polsko – czeskiej.

Długotrwały okres pokoju Rzeczypospolitej jaki nastąpił po traktacie toruńskim w 1466 roku nie sprzyjał podnoszeniu gotowości obronnej mieszczan. Nastąpiło wtedy ograniczenie działalności Kurkowego Bractwa, a tym samym uległa rozluźnieniu dyscyplina członków.

Renesans organizacji strzeleckiej w Żorach nastąpił dopiero w latach 60-tych, XVI wieku. W tedy to rozpoczynający się w czasach cesarza Ferdynanda I okres zagrożenia tureckiego ożywił społeczeństwo. Podczas wojen śląskich działalność Bractwa Kurkowego w Żorach została zaniechana.

Dnia 27-go czerwca 1776 r. Magistrat z inicjatywy okolicznej szlachty i niektórych mieszczan, złożył wniosek u komisarza obwodowego, przedstawiając zamiar założenia Bractwa Kurkowego z jednoczesną prośbą o przychylność ze strony Wrocławskiej Komory.
Dnia 24 lipca zatwierdzono statut przyszłego Bractwa Kurkowego, składał się z 31 paragrafów, który w późniejszych czasach był często modyfikowany. Ustalono czynsz za użytkowanie części wałów miejskich na której miała stanąć strzelnica, tym samym skompletowano dokumenty potrzebne do zarejestrowania Bractwa.
Dopiero 23 września 1776 roku Wrocławska Komora zatwierdziła utworzenie Bractwa, jak również przywileje należne Królowi Kurkowemu.
W październiku roku 1776 Żorskie Bractwo Kurkowe liczyło około 80 członków.

W czasie organizowania landwery – obrony terytorialnej w roku 1813 z członków Bractwa Kurkowego sformułowano dwie kompanie gwardii mieszczańskiej.
Od października 1847 r. Bractwo Kurkowe posiadało swój sztandar, który przetrwał do lat międzywojennych. Drugi sztandar ufundowany został w 1926 roku.

Dnia 28 maja 1823 r. Józef Szynkowic dwukrotny Król Kurkowy zwrócił się Rejencji Królewskiej w Opolu, aby bracia kurkowi mogli nosić uniformy i odznaczenia. Rejencja wyraziła zgodę na używanie ujednoliconych mundurów lecz bez kaszkietów wojskowych noszonych na wzór armii. Nie wolno było nosić mundurów w dni świąteczne i wolne od pracy, lecz tylko w czasie święta strzeleckiego.
Mundury składały się z zielonych kurtek z czarnymi wyłogami, kołnierzem i guzikami. Do tego czarne kapelusze z piórem cietrzewia. Na pagonach umieszczano znaki stopni strzeleckich. Szable noszone były na czarno polakierowanych pasach.

Od 1779 r. to jest w pierwszych latach swego istnienia Bractwo Kurkowe dzierżawiło teren pod strzelnice na wałach miejskich na wysokości muru miejskiego i budynku podmiejskiego nr 137, to jest w okolicach Dolnej Bramy. Właścicielem gruntów był Magistrat miasta Żory.
W dniu 25 maja 1839 roku Rejencja Królewska na wniosek Bractwa wydała zezwolenie na wyszynk piwa i wódki w miesiącach letnich, dostarczanego z miasta. Żorskie Bractwo Kurkowe było organizatorem zawodów dla Górnośląskich Bractw Kurkowych w latach: 25-26 czerwca 1853, 2-3 lipca 1865 i 13-14 lipca 1881roku. W roku 1853 Bractwo Kurkowe wydzierżawiło nowe tereny pod strzelnicę położone na miejskim gruncie przy drodze do Orzesza obok Kleszczówki. Grunty te do tej pory były wykorzystywane przez leśniczego Staussa, który jako odszkodowanie otrzymał wyschnięty staw Bodysiok.

Drewniana strzelnica była oddalona o 180 kroków od drogi. Aby nisko położony teren strzelnicy nie był zalewany na całym jego obwodzie usypano groblę. W roku 1860 obsadzono drogę lipami. Bardzo szybko teren strzelnicy stał się ulubionym miejscem spotkań mieszkańców miasta. W tym okresie nastąpił znaczny wzrost liczby członków bractwa z 33 członków w roku 1856 do 75 braci w roku 1860.

Kręgielnia wraz ze strzelnicą spłonęła w nocy z 1-go na 2-go sierpnia 1839 roku. Nową kręgielnię wybudowano w roku 1910 tuż obok strzelnicy i domu strzeleckiego, którego budowę uchwalono na Walnym Zebraniu 20 czerwca 1905 roku, a ukończono 28 sierpnia 1907 roku uroczystym poświęceniem.
Budowa obiektów kosztowała 20510,58 marek, a wykupienie terenu pod strzelnicę dzierżawionego od roku 1854 roku od Urzędu Miasta kosztowało 2400 marek26. Na tej strzelnicy odbyły się w roku 1914 ostatnie pod panowaniem pruskim strzelanie o godność Króla Kurkowego.

Podczas I wojny światowej całkowicie wygasła działalność Żorskiego Bractwa Strzeleckiego. Po wojnie, na walnym zebraniu w dniu 21 marca 1922 roku uchwalono sprzedaż strzelnicy wraz z całym inwentarzem, do której doszło 21 lipca 1922 roku za sumę 300 tyś marek papierowych. W trakcie sprzedaży zastrzeżono prawo użytkowania strzelnicy przez Bractwo. W dniu 18 kwietnia dzięki osobistemu zaangażowaniu się pana Bonifacego Bałdyka strzelnica w raz z przyległym terenem została wykupiona z rąk prywatnych przez miasto co w znacznym stopniu ułatwiło Bractwu korzystanie z obiektów strzelnicy. Po latach, bo dopiero w grudniu 1935 roku kondycja finansowa Bractwa pozwoliła na odkupienie sprzedanej wcześniej strzelnicy w raz gruntami i stanowiła własność Bractwa aż do czasu wywłaszczenia czyli do roku 1952.

>> Powrót do działu Historia <<